Regie: Mati Diop – Speelduur: 67 minuten
Cast: Joséa Guedje, Habib Ahandessi, Gildas Adannou …
Genre: documentaire – Originele taal: Frans
Deze documentaire volgt het traject van enkele kostbare kunstwerken die lang geleden uit het koninkrijk Dahomey werden geroofd en nu eindelijk terugkeren naar het huidige Benin, Afrika. Filmmaker Mati Diop documenteert deze betekenisvolle reis, waarbij de kunstwerken worden vervoerd vanuit het Musée du Quai Branly – Jacques Chirac in Parijs naar het presidentiële paleis van Cotonou.
De 26 kunstwerken die terugkeerden naar Benin, werden rond 1892 door Franse militairen uit de toenmalige hoofdstad Abomey van het koninkrijk Dahomey geroofd tijdens de koloniale oorlog. Deze kunstwerken belandden vervolgens in verschillende Franse musea. Ze vormen slechts een klein deel van het patrimonium dat uit Benin naar Frankrijk en andere Europese landen werd verscheept. Deze specifieke stukken maakten deel uit van de collectie van Béhanzin, de laatste koning van Dahomey, die in 1894 gevangen werd genomen en verbannen naar Martinique.
In november 2021 maakte president Macron een symbolisch gebaar door enkele kunstschatten uit het koninkrijk terug te geven aan Benin, een fractie van de duizenden voorwerpen die koloniale troepen uit Dahomey plunderden. Dit gebaar werd gezien als een belangrijke stap in de erkenning van historische onrechtvaardigheden en een poging om de banden tussen Frankrijk en zijn voormalige koloniën te verbeteren.
Een nieuwe bestemming
Een diepe mannelijke voice-over vertelt over een zekere angst voor de lange reis terug naar zijn oorsprong: Dahomey. Hij is nummer 26 – een enorm standbeeld van koning Ghezo, gemaakt van hout, metaal en vezels – en weegt 220 kilo. Bij een zwart scherm – omdat hij opgesloten zit in een kist om teruggestuurd te worden – deelt hij zijn dromen, gevoelens en observaties. Het standbeeld vertelt over zijn aankomst in een land dat niet langer het land is dat hij ooit verliet. De documentaire benadrukt dat, als je over (post)kolonialisme wilt praten, je niet alleen naar de objecten moet kijken, maar ook naar hun verhalen moet luisteren.
De betekenis van deze kunstwerken
In het eerste deel van de film wordt de reis van de kunstwerken nauwgezet gevolgd, vanaf het moment dat ze worden ingepakt in kratten, tot op het vliegtuig en hun uiteindelijke bestemming. De documentaire neemt hier uitgebreid de tijd voor, met cinematografische beelden van gordijnen die openwaaien, shots genomen door ramen en alledaagse activiteiten. Hoewel deze visuele momenten prachtig zijn vastgelegd, kunnen ze voor een documentaire overbodig aanvoelen.
In de tweede helft van de film, die met 67 minuten relatief kort is, vindt een belangrijke verschuiving plaats. Hier staan de gesprekken met universiteitsstudenten centraal. Argumenten worden heen en weer geslingerd, waarbij ambivalente gevoelens ten opzichte van de terugkeer van deze kunstwerken naar voren komen. Wat betekenen de gestolen voorwerpen voor veel studenten, die deze in hun kindertijd als vage dingen beschouwden? Zowel degenen die de teruggave vieren als een enorme mijlpaal, als degenen die vragen: “Hoe zit het met de rest?” komen aan bod.
Dahomey is een documentaire die op unieke wijze een stem geeft aan Benin. Mati Diop volgt de reis van deze kunstwerken, maar neemt niet de rol van woordvoerder op zich. Het poëtische karakter van het eerste deel was voor mij overbodig. Mijn interesse werd pas gewekt toen de discussies in het tweede deel begonnen. Desalniettemin begrijp ik de keuze van de filmmaker om de film niet te verzwaren met historische achtergrondinformatie, maar zich puur te richten op de 26 beelden. Dit bracht me er wel toe om naderhand meer informatie te zoeken, gezien mijn beperkte kennis over dit onderwerp en het gebrek aan context in de documentaire.
aeyenah 